Τι κάνουν τα έργα όταν σβήνουν τα φώτα και πέφτει η σιωπή στους λευκούς τοίχους των γκαλερί;
Άραγε αναπνέουν μέσα στο σκοτάδι όπως τα φυτά που παράγουν οξυγόνο, αναπληρώνοντας, έτσι, το νόημα που προσφέρουν στο φως;
Άραγε συνεχίζουν να τρέφουν το πνεύμα του δημιουργού τους;
Άραγε είναι τα έργα στ’ αλήθεια ζωντανά ή μήπως φαίνονται έτσι μόνο όταν βρισκόμαστε κοντά τους και επιχειρούμε να ”συνομιλήσουμε” μ’ αυτά;
Μήπως όλες αυτές οι “απορίες” απευθύνονται μόνο σε μια ανθρώπινη προβολή, το αποτέλεσμα, δηλαδή, της μαγικής λειτουργίας-διαδικασίας, με την οποία ο δημιουργός ‘’φυσάει πνοή ζωής’’ στα έργα του και κατόπιν ζει μέσ’ απ’ αυτά;
Και μήπως οι θεατές-πελάτες υπάρχουν μόνο χάριν αυτής της προβολής, η οποία άλλοτε μπορεί να είναι συνειδητή κι άλλοτε όχι, και ο καλλιτέχνης να γίνει έτσι, μέσ’ απ’ το έργο του, πιο ανθρώπινος, πιο ”πραγματικός”;
Επειδή μπορεί και να μην είναι πια αυτός εκεί, μέσα στη γκαλερί, αλλά μόνο το έργο του.
Έτσι επιστρέφουμε ξανά από κει που αρχίσαμε: το έργο σε δημόσια θέα.
Άραγε, το έργο τελειωμένο, ολοκληρωμένο, μας οδηγεί κατευθείαν και τελεολογικά σ’ εκείνο το σημείο-κοινό τόπο, την τομή των κόσμων μας, του δικού μας και του δημιουργού;
Κι άραγε, τι θέλει ο καλλιτέχνης να δούμε μέσα στο έργο του;
-Τη διαδικασία της δημιουργίας;
-Ένα νόημα που είναι ”κάτι περισσότερο” από την απλή μετάδοση μιας πληροφορίας;
-Ένα κομμάτι του κόσμου του;
Υπάρχει κάτι ουδέτερο, αμερόληπτο, αντικειμενικό, επιστημονικό, σ’ αυτήν την επικοινωνιακή απόπειρα;
Και φτάνουμε αναπόφευκτα στο ερώτημα του τι είναι η τέχνη σήμερα.
Είναι ένα μέσο εκτόνωσης και επανένταξης στην πραγματικότητα ατόμων με δυσκολίες προσαρμογής, τα οποία χρειάζονται ειδικές συνθήκες προστασίας της ευαισθησίας τους, ένα άσυλο, δηλαδή, ή ένα καταφύγιο ή και μερικές φορές ένα θερμοκήπιο, όπου ο καλλιτέχνης, αυτό το “δύσκολο παιδί” με τα ακατανόητα, πολλές φορές, ενδιαφέροντα, τα τόσο χαρακτηριστικά στον υπερανεπτυγμένο κόσμο, ζει κι εργάζεται μ’ έναν τρόπο ανάλογο μ’ εκείνον του προωθημένου στελέχους, που οφείλει πάντα να πρωτοτυπεί με κάθε κόστος, σα να μην υπάρχουν κανόνες σ’ αυτό το παιχνίδι;
Έχει την εξουσία να ”παγώνει” τα πράγματα, ώστε ο χρόνος να φαίνεται ακίνητος, μεσαιωνικός, δικός του;
Κι αφού τόσο αυτομυθοποιητικά απομυθοποιεί και απογυμνώνει τα πάντα, τι εμποδίζει εμάς, χωρίς καμιά επίφαση ή αναγκαιότητα νομιμότητας, να επιστρέψουμε αυτή τη χειρονομία αποδομώντας και τον καλλιτέχνη και το έργο του;
Και γιατί να μας ενδιαφέρουν όλ’ αυτά, αν η επικοινωνία μας είναι ψευδαισθητική και παραπλανητική;
Ωστόσο, ακόμη και πίσω από την απλή επίδειξη του έργου διαφαίνεται η αμηχανία της ομολογίας της πρόθεσης του δημιουργού.
Ασφαλώς, πρέπει να είναι κανείς ειλικρινής και πρωτογενής, δηλαδή αυθεντικός.
Αλλά πριν απ’ αυτό, οφείλει να αυτοαναλυθεί εξονυχιστικά και εξαντλητικά, ώστε να μας απαλλάξει από το άχθος της ανίχνευσης και του διαχωρισμού του ψυχολογικού υποβάθρου της ψευδαίσθησης, ή και της πλάνης, την οποία ο δημιουργός αποκαλεί έργο τέχνης, και ο συγκεκριμένος θεσμοποιημένος χώρος, όπου αυτό παρουσιάζεται, το αναγορεύει σε τέτοιο, και ως τέτοιο, υποχρεωτικά, σε φορέα νοήματος.
Κάποιος θα πρέπει να μας μάθει τι να σεβόμαστε στα έργα τέχνης και κανονικά θα πρέπει να μπορεί να το βρει αυτό ο καθένας μας μόνος του.
Και το ιδανικό θα ήταν να μπορούμε να λέμε καθαρά και άφοβα αυτό που σκεφτόμαστε μπροστά στον ίδιο τον καλλιτέχνη.
Τελικά, μπορεί τα έργα, όταν τα φώτα σβήνουν, να μην αναπνέουν καθόλου, αλλά να μένουν απλώς εκεί άψυχα, κρεμασμένα ή και τακτοποιημένα στις αποθήκες της γκαλερί.
Ίσως η πιο δυνατή στιγμή τους να είναι αυτή του δημιουργού που ζει το θρίαμβο της πραγματοποίησης, του τέλους της αναζήτησης με την εύρεση του σωστού τόνου:
λίγο πιο ανοιχτό, ακόμη πιο ευγενικό, ανάλαφρο και γενναιόδωρο.
[Το 1995 το Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης πραγματοποίησε μια έκθεση με τίτλο Atoma. Συμμετείχαν Γάλλοι, κυρίως, καλλιτέχνες και ήταν ένα άνοιγμα αξιόλογο για τα τοπικά, επαρχιακά μας δεδομένα. Δυστυχώς οι εποχές αυτές έχουν παρέλθει, κατά πώς φαίνεται, ανεπιστρεπτί. Επειδή πάντα με απασχολούν τα σχετικά με την τέχνη ζητήματα, με αφορμή εκείνο το εικαστικό γεγονός, είχα γράψει ένα κείμενο, το οποίο κάπως βελτιωμένο παρουσιάζω εδώ.]